پوتین کسب و کار فضایی و ماهواره‌ها را نابود می‌کند؟

بر اساس آخرین گزارش‌های نهادهای اطلاعاتی آمریکا، روسیه در حال توسعۀ یک سلاح ضد ماهواره در فضاست که بخشی از آن مجهز به فناوریِ هسته‌ای است. حتی نمایندگان مجالسِ سنا و نمایندگان و همچنین دولت آمریکا مطمئن نیستند که این موشک، کلاهک هسته‌ای دارد یا نه. اما از کارکرد این موشک تقریباً مطمئن‌اند.

بد نیست بدانید اولین ماهواره جهان را شوروی در سال 1957 با نام «اسپوتنیک 1» به فضا پرتاب کرد. آمریکا که نگران شده بود یک سال بعد با ساختنِ اولین موشکِ ضد ماهوارۀ جهان یعنی ASAT[1] با نام بولد اوریون[2] پاسخِ شوروی را داد. این موشک می‌توانست به اهداف زمینی و ماهواره های مستقر در مدارِ پایینِ زمین شلیک شود.

در اواخر دهه 1960، شوروی موشکی را آزمایش کرد که می توانست در مدار پایین زمین قرار گیرد و بتواند از مدار خارج شود و کلاهک هسته ای را به زمین حمل کند. در بهار سال 1967 و در ادامۀ این سال، یک آزمایش هسته‌ای با نام R-36 Orb فوق محرمانه در آسمانِ غرب شوروی انجام شد. این، تمامِ آن معاهدات قبلی را زیر سؤال برد. این اتفاق دوباره رقابتِ نظامی، فضایی و هسته‌ای شوروی و آمریکا را شعله‌ور کرد تا اینکه پیمانی[3] در سال 1967 بین این دو ابرقدرت غرب و شرق بسته شد.

در طول جنگ سرد و مخصوصاً در سال‌های فروپاشی شوروی، این رقابت‌های جهان‌سوز کم‌کم فروکش کرد. اما از سال 2002 و با جملات آمریکا به عراق و افغانستان و همچنین قدرت‌گرفتنِ هر چه بیشترِ پوتین، دوباره این رقابت‌ها سرعت گرفته.

در طی دو سال اخیر و حمله روسیه به اوکراین و حمایت آمریکا از همسایه روسیه، سطح تنش به بالاترین حد و سطح روابط به کمترین سطح ممکن بین روسیه و آمریکا رسیده. ضمن اینکه روسیه، آمریکا، هند و چین دارند روی سلاح‌هایی با هدفِ استفاده از حملات فضایی کار می‌کنند.

چرا کشورها دنبال سلاح اتمیِ فضایی‌اند؟

یک کاربرد این سلاح‌ها، شلیک از فضا به زمین است. روی کاغذ، شلیک‌های فضایی می‌توانند از سپرهای دفاعیِ موشکی روی زمین عبور کنند و به هدف خود برسند. کشوری که دنبال اسلحه‌های مستقر در فضا و شلیک آنها به زمین هستند، می‌خواهند برای روزی آماده شوند که اتبکار عمل برای «ضربۀ اول» دست‌شان باشد؛ جوری که بتوانند با سلاح خود قبل از آمادگیِ لازمِ کشورهای مقابل، توان نظامی و اتمی آنها را نابود کند. چه روش بهتر از شلیک از فضا که اشرافِ اطلاعاتی نیروهای دشمن به آن کمتر است.

اما کاربرد دیگر، نابودکردنِ فضاپیماهای دشمن است. این فضاپیماها ابزارهایی برای کمک به سیستم‌های اطلاعاتی، حمل و نقلی و رسانه‌ایِ کشورها هستند. کارکرد بعضی از فضاپیماها، رصدِ ارتباطات هسته‌ای کشورهای دشمن است. فکر کنید وقتی آنها نابود شوند، چقدر کشورِ مالکِ این فضاپیماها متضرر شده و عقب می‌ماند.

سلاح اتمی در فضا اقتصاد را نابود می‌کند

بر اساس آمارهای وبسایت ردیابی ماهواره‌ای «اُربیتینگ ناو»[4] در ژانویه 2024 تعداد 8377 ماهواره در مدارهای مختلف زمین فعال‌اند. 35 درصد آنها متعلق به آمریکا و به ترتیب شش و پنج درصدشان چینی و روسی هستند. نکته جالب توجه این است که حدود 60 درصد از ماهواره‌های آمریکا متعلق به بخش خصوصی و در واقع شرکت اسپیس ایکسِ ایلان ماسک است. یعنی حدود 60 درصد از ماهواره‌های آمریکایی خصوصی هستند نه دولتی. ماهواره‌های چینی و روسی البته تقریباً همگی دولتی‌اند. حالا نکته این است که سلاح روسی احتمالاً برای هدف‌قراردادن ماهواره‌ها در مدار پایین زمین طراحی شده که اکثر ماهواره‌های تجاری در آن مدار کار می‌کنند. دیوید وِید[5] و دو همکارش در آگوست 2015 برآورد کرده بودند[6] که ارزش کل همه ماهواره های بیمه شده در مدار، 25 میلیارد دلار است. انجمن صنعت ماهواره آمریکا، درآمد خدمات ماهواره‌ای غیردولتی را در سال 2022 حدودِ 113 میلیارد دلار تخمین زد.[7] بر اساس آخرین برآوردهای موجود، سرمایۀ بکار رفته در فعالیت‌های فضایی در سال 2022 حدود 545 میلیارد دلار و برای سال 2023 حدود 620 میلیارد دلار تخمین زده شده. اتفاقاً همین چند روز پیش بود که اولین فرودگرِ قمری با همکاری دو شرکت بخش خصوصی آمریکا به عنوان سفینۀ بخش خصوصی روی ماه فرود آمد.

این مسئله باعث خواهد شد فعالیت‌های بخش خصوصی فضایی مجبور شوند برای بدست آوردن پوشش امنیتی و در امان ماندن از جنگ‌های فضایی، کم کم تن به ادغام در دولت‌ها بدهند. این خبر را بخوانید. دکتر برایان ویدِن،[8] مدیرعاملِ بنیاد جهانِ امن[9] گفته که وزارت دفاع آمریکا احتمالاً طرحی را برای ادغام ماهواره‌های تجاری در سیستمِ امنیت ملی این کشور ارائه کند.[10]

نتیجه‌گیری

قراردادن سلاح‌های هسته‌ای در فضا می‌تواند جرقه یک مسابقه تسلیحاتی جدید را بزند؛ رقابتِ نابودگری که حکم بربادرفتنِ تمام دستاوردهای فضایی بشر از ابتدا تا امروز را خواهد داشت.

[1] anti-satellite (ASATs)

[2] Bold Orion

[3] https://www.unoosa.org/oosa/en/ourwork/spacelaw/treaties/outerspacetreaty.html

[4] https://nanoavionics.com/blog/how-many-satellites-are-in-space/#:~:text=As%20of%20January%203rd%202024,to%20dominate%20low%20Earth%20orbit.

[5] David Wade

[6] https://www.researchgate.net/publication/282475917_Preparing_for_the_Worst_The_Space_Insurance_Market’s_Realistic_Disaster_Scenarios

[7] https://sia.org/wp-content/uploads/2023/06/FOR-WEBSITE-SSIR23-Exec-Summary-Slide-FINAL.pdf

[8] Brian Weeden

[9] https://swfound.org/about-us/our-team/dr-brian-weeden/#:~:text=Brian%20Weeden%20is%20the%20Chief,in%20space%20operations%20and%20policy.

[10] https://spacenews.com/dod-developing-strategy-to-tap-commercial-space-market/